Njujork, Njujork – malo poznate činjenice

Baterry park na samom jugu Menhetna

Mnogi, uglavnom oni koji nisu posetili Njujork, poistovećuju ovaj grad sa Menhetnom, jednim od delova Njujorka, poznatom po oblakoderima, iz filmova, serija. Menhetn je elitni deo Njujorka, mada se severni deo sa Harlemom ne smatra elitnim, naprotiv, ali obično se i misli na one delove koji počinju od samog južnog dela gde je inaće Donji Menheten ( Lower Manhattan) Seaport and Civic center ( Luka i administrativni centar) gde su dolazili prvi doseljenici u Njujork i živeli u veoma primitivnim kućama pa sve do otprilike do današnje 110 ulice.

Ko je otkrio Njujork

Svi će reći Kristofer Kolumbo ali ako putujete za Njujork, imajte u vidu da je prvi istočnu obalu SAD otkrio Đovani di Verezano po kome je dobio naziv i most koji spaja Stejt Ajland i Bruklin.

Ovaj Italijan iz malog mesta južno od Firence, Greve in Kijanti bio je u službi francuskog kralja Fransoa I, rođen 1485 umro 1528.Poticao je iz otmene porodice, kao i mnogi Italijani posvetio se moreplovstvu. Njegovo putovanje u Ameriku finansijski su osim Fransoa I potpomogli i florentinski bankari. Na brodu Dafni ( Dauphine) krenuo je da traži prolaz ka Pacifiku da bi stigao do Dalekog istoka. Obišao je istočnu obalu SAD i Kanade i 1524. postao prvi Evropljanin koji je uplovio u njujorški zaliv.Opisao ga je kao veoma lepo mesto izmeću dva brda izmeću kojih protiće reka ( Hadson). Svoje utiske je napisao u spisu Cellere Codes čija se kopija nalazi u Morganovoj biblioteci u Njujorku i na osnovu kojih je kasnije Henri Hadson istraživao ove predele.
U Batery parku na samom jugu Menhetna postavljen je spomenik početkom oktobra 1909. Đovani di  Verezanu. To je inaće bio deo Menhtena gde se naseljavlo mnogo Italijana koji su krajem 19. i početkom 20. veka masovno dolazili u SAD, posebno u Njujork. Karlo Braskoti izdavača prvog časopisa na italijanskom jeziku “Il Progresso” početkom 20. veka skupio je novac za ovaj spomenik. Drugi je podignut u njegovom rodnom mestu u Italiji.

Triniti church ( Crkva sv. Trojice) iz 19.veka

Batery park je dobio naziv po topovima koji su na tom mestu štitili luku.Sada se u toj zgradi nalazi muzej. Park je omiljeno mesto poslovnih ljudi koji u obližnjim soliterima rade i za odmor, jer je pogled predivan na okean i na Nju Džersi državu.U njemu se nalazi spomenik Emi Lazarus, pesnikinji čiji su stihovi uklesani na bronzanoj ploči na Statui Slobode na ulazu u Njujork.Takoće se nalaze spomenici  prvim jevrejskim doseljenicima, obalskoj straži i Memorijalni spomenik posvećen Holanđanima koji su bili prvi vlasnici Menhetna dok ga nisu prodali Englezima.

Verezano most koji spaja Stejt Ajland i Bruklin

Henry Hadson ( Henry Hudson) engleski istraživač je 1609. godine uplovio u ovu reku tražeći kanal, prolaz ka Pacifiku.Interesanatno da je radio za najstariju  i zapravo prvu trgovačku kompaniju Muscovy company ( Moskovska kompanija) koja je osnovana sredinom 16.veka  u Londonu i radila sve do Oktobarske revolucije a koja je imala za cilj traženje severnog puta do Kine kopnom. Podržavali su je kraljica Mery, Elizabeta I i svi potonji engleski kraljevi a njeni izaslanici su bili dobrodošli u Rusiju i dočekivani sa velikim počastima pa su neki od njih postali i engleski ambasadori u Rusiji. Povremeno su se odnosi kvarili ali je definitivno prestala sa radom 1917.

Most Verezano

U okvru istraživanja kako stići preko Artika i preko Rusije do Kine, krenulo se i na zapad morskim putem i tako se Henri Hadson našao u reci koja sada nosi njegovo ime kod Menhetna.

Prvi crnci robovi dovedeni su 1625.godine a prvi kolonijalni guverner postao je Piter Stivsent, Holanđanin, jer su prvi Evropljani, naseljenici bili Holanđani.  Smatrali su ga tiraninom jer je zavodio tako strog red da su kafane morale biti zatvorene u 21 h.Prvi Jevreji su stigli 1635. a 1660. godine otvorena je prva bolnica u u Nju Amsterdamu ( docnije Njujorku).

Inače grad je počeo da se širi upravo sa ovog mesta gde se sada nalazi Batery park i  Wall street. To je bila pošumljena površina koju su nastanjivali Indijanci kada je holandska firma za trgovnu krznom osnovana na tom mestu 1625. godine pod nazivom New Amsterdam. Naziv Harlem koji se nalazi na severu Menhetna je takođe holandska reč. Grad je bio prilično neurećen dok Piter Stivesant nije stigao i počeo da zavodi red.Ipak, poslovanje firme je bilo loše pa je na kraju Menheten prepušten  Englezima 1664.godine . Početkom 17. veka na mestu današnjeg Batery parka nalazile su se vetrenjaće.Grad je kupljen od strane Pitera Minuita 1626. od Indijanaca.
Sadašnja Wall street ja dobila ime po zidu ( wall) koji je sredinom 17.veka podignut radi odbrane na obali okeana.

Prva crkva Sv. Trojice ( Trinity Church) sazidana je na mestu na kome se sada nalazi nova, otvorena sredinom 19. veka jer je prvobitna crkva iz 17. veka izgorela  1779. u velikom požaru.

Današnji jug Menhtena je podeljen nezvanično na delove koji pripadaju određenim nacionalnim manjinama a inaće u Njujorku postoje stanovnici koji govore na 100 različitih jezika. Na južnom delu Menhtena koji je osim što je poznat poslovni centar nalaze  se brojne radnje  i četvrti kao što su China town, Little Italy, Jevrejska četvrt na jugoistoku iznad koje je East Village,Indijska četvrt. U blizini Grinvidž villidža koji se nalazi na sredini donjeg dela Menhetna i izlazi na zapadnu obalu  nalazi se Little Ukraina a severinije u blizini Brodveja i takođe sa izlaskom na zapadnu obalu nalai se Little Korea a iznad nje kvart koji se zove Irish kvart.

Značajniji kvartovi po nacijama su rasporećeni duž istočnog dela uz Centralni park pa se tako nemački deo Yorkville nalazi na gornjem istočnom delu uz Central park a iznad njega ruski kvart  a na početku Harlema u istočnom delu Menhtetna se nalazi Španski kvart i iznad njega deo sa muslimanskim stanovništvom i Etiopljanim koji se sastaju u Etiopijskoj  Baptist church koja je osnovana 1808.godine.

J.Holclajnter